اصطلاحاتی که بهتر است بدانید !

درک پزشکان همیشه آسان نیست. اغلب، آنها از کلماتی استفاده می کنند، که شاید ندانید .

دانستن اصطلاحاتی که ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی اغلب استفاده می کنند می تواند به شما کمک کند تا شرایط و گزینه های درمانی خود را بهتر درک کنید.

اینها اصطلاحات رایجی هستند که در تشخیص و مراقبت از بیماری های عصبی عضلانی استفاده می شوند.

همه اصطلاحات برای همه بیماری‌های عصبی-عضلانی صدق نمی‌کنند.

آسپیراسیون ریوی : ورود هر نوع مایع، ترشح، جسم خارجی و یا برگشت محتویات گوارشی به مجاری تنفسی در طول دم تنفسی.

آتاکسی : آتاکسی اصطلاحی برای گروهی از بیماری‌های عصبی (بیماری‌های مرتبط با سیستم عصبی) است که بر حرکت و هماهنگی تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به آتاکسی اغلب در تعادل، هماهنگی، بلع و گفتار مشکل دارند. این بیماری معمولاً در نتیجه آسیب به بخشی از مغز که حرکت را هماهنگ می‌کند (مخچه) ایجاد می‌شود.

آتروفی : آتروفی که همان تحلیل یا کاهش اندازه عضلات است منجر به کم شدن قدرت و تحرک ماهیچه‌ها می‌شود

بیماری خود ایمنی : در حالت طبیعی سیستم ایمنی انسان وظیفه دارد تا از بدن در برابر مهاجمین خارجی، مثل ویروس‌ها، محافظت کند. یعنی با ورود هر گونه نیروی خارجی سلول‌های دفاعی آماده می‌شوند تا با آن مبارزه کنند. بگذارید اینطور بگوییم که بدن تفاوت بین سلول‌های مفید خودی و مهاجمین را تشخیص می‌دهد . اما در بدن فرد مبتلا به اختلال خود ایمنی همه چیز فرق دارد و بدن او به اشتباه بخشی را به عنوان یک مهاجم غیرخودی شناسایی می‌کند. بنابراین آماده مبارزه با سلول‌های سالم خود می‌شود. شدت و میزان این مبارزه نیز به نوع بیماری بستگی دارد و ممکن است که تنها یک عضو درگیر شود یا اینکه تمام بدن گرفتار این اشتباه شوند.

آریتمی قلبی : وجود اختلال در ریتم ضربان قلب .

کاردیومیوپاتی : در کاردیومیوپاتی، عضله قلب بزرگ، ضخیم یا سفت می‌شود. در مواردی نادر، بافت عضلانی قلب با بافت اسکار جایگزین می‌شود. با بدتر شدن این بیماری، قلب ضعیف می‌گردد و کمتر قادر به پمپاژ خون از طریق بدن و حفظ ریتم الکتریکی طبیعی است. این می‌تواند منجر به نارسایی قلبی یا ضربان‌های قلب نامنظم به نام آریتمی شود. به نوبه خود، نارسایی قلبی می‌تواند باعث جمع شدن مایعات در ریه‌ها، مچ پا، پاها یا شکم شود.

ضعیف شدن قلب همچنین می‌تواند عوارض دیگری مانند مشکلات دریچه قلب نیز ایجاد کند

اختلالات شناختی ( Cognitive disorders :CDs), با عنوان  اختلال‌های عصبی– شناختی (neurocognitive disorders :NCDs) هم نامیده شده به مجموعه  ای از اختلالها و بیماریهای عصبی گفته می شود که می تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم(بصورت پایدار یا گذرا ) با ایجاد اختلال در عملکرد سیستم شناختی و ادراکی  در سیتم عصبی، موجب ایجاد آشفتگی در آگاهی فرد نسبت به خود و جهان اطرافش شده و ناهنجاریهای رفتاری خاصی رابوجود آورد به طوری که زندگی فردی و اجتماعی شخص بیمار را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.دمانس ،دلیریوم و آلزایمر در این نوشتار بحث می شود.

انقباض : کوتاه شدن ماهیچه ها یا تاندون ها اطراف مفاصل که می تواند تحرک را محدود کند.

کراتین کیناز : کراتین کیناز یا (CK) نوعی آنزیم می‌باشد که درون عضلات یافت میشود. این آنزیم در تولید فسفوکراتین در عضلات نقش دارد، یعنی‌ ملکولی که برای تولید انرژی در عضلات از آن استفاده میشود. آسیب وارد شده به غشای احاطه کننده سلول‌های ماهیچه ای (CK) را قادر میسازد تا به درون جریان خون نشت کند. (CK) در سه فرم (CK-MM) و (CK-MB) و (CK-BB) یافت میشود. (CK-MM) عموما در ماهیچه های اسکلتی واقع شده است در حالی‌ که (CK-MB) در قلب و (CK-BB) عمدتا در مغز یافت میشود. برای آقایان بالای ۱۸ سال، میزان نرمال (CK) در جریان خون چیزی بین ۵۲ تا ۳۳۶ واحد بر لیتر یا (U/L) می‌باشد .میزان سطح نرمال (CK) در زنان اغلب چیزی بین ۳۸ تا ۱۷۶ واحد بر لیتر می‌باشد.

آسیب دیدگی ماهیچه های اسکلتی اغلب باعث افزایش سطح (CK) میشود. این ماهیچه ها در واقع همان ماهیچه هایی هستند که اغلب ما هنگام شنیدن واژه ماهیچه به آنها فکر می‌کنیم. اینها در واقع ماهیچه های ارادی هستند که شما توانائی کنترل آنها را دارید، برای مثال می‌توان از ماهیچه های جلو بازو و پشت بازو نام برد. آسیب به ماهیچه های اسکلتی میتواند دلایل زیادی را داشته باشد نظیر دیستروفی عضلانی ،آسیب‌های فیزیکی‌ و روحی‌ شدید، ورزش‌های پر فشار، عدم تحرک، مصرف برخی‌ دارو‌های خاص، تزریق عضلانی، تشنج و عمل جراحی.

انجام ورزش‌های پر فشار به شکل مرتب میتواند تا ۱۶-۲۴ ساعت بعد از انجام یک تمرین باعث افزایش سطح (CK) شود، سپس این افزایش سطح به مدت ۷۲ ساعت ادامه خواهد داشت تا زمانی‌ که دوباره به میزان پایه خود باز گردد. افرادی که دارای بیماری‌های عضلانی هستند معمولا افزایش سطح (CK-MM) در آنها بسیار شدید می‌باشد. افزایش سطح (CK-MM) در افراد مبتلا به دیستروفی ماهیچه ای دوشن میتواند تا ۵۰ برابر بیشتر از افراد عادی باشد.

عضلات دیستال : عضلاتی که هستند دور از مرکز بدن، مانند آن ها پایین دست ها، پاها، دست ها و پاها

دیزآرتری : مشکل در تکلم یا تشکیل کلمات است که میتوان گفت یک اختلال حرکتی گفتار است. این اختلال ، بدلیل ضعف حرکتی در  ماهیچه هایی است که برای تولید گفتار استفاده می شوند ( از جمله لب ها، زبان، شکاف صوتی و / یا دیافراگم.) بوجود می آید .نوع و شدت دیزآرتری بستگی به محل و وسعت آسیب  سیستم عصبی بیمار دارد.

دیسفاژی : بیماری دیسفاژی (Dysphagia) به معنی مشکل در بلع است. افرادی که دیسفاژی دارند، در بلع مواد غذایی جامد، مایعات یا حتی بزاق دهان مشکل دارند

تنگی نفس : تنفس دشوار یا پرزحمت و کوتاه را گویند، که بیمار احساس ناخوشایند دشواری و سختی و سطحی شدن تنفس را دارد (کوتاه و سطحی بودن تنفس).

تست الکترودیاگنوستیک:روشی وجود دارد که به وسیله آن میتوان شدت و سرعت و دیگر خصوصیات امواج الکتریکی که در طول عصب جریان دارند را ثبت کرد. پزشک ارتوپد با بررسی این امواج میتواند در مورد بیماری های عصب به اطلاعات مفیدی دست پیدا کند. به این روش یا تست، الکترودیاگنوستیک Electrodiagnostic testing میگویند.

در یک بررسی الکترودیاگنوستیک معمولا دو تست انجام میشود که عبارتند از

• الکترومیوگرافی Electromyography EMG که به آن نوار عضله هم میگویند

• مطالعه هدایت عصبی Nerve conduction studies NCS که به آن نوار عصبی هم میگویند

ماهیچه‌لرزه یا فاسیکولاسیون : ( Fasciculation) به پریدن ضعیف و موزون ماهیچه در حین انقباض‌های تقریباً غیرارادی یا ناشی از طرز استقرار بدن گفته می‌شود.

ماهیچه‌لرزه عبارت است از انقباض‌های مکرر و خود به خودی یک یا چند واحد حرکتی . این حالت نشان دهنده ارسال پیام عصبی غیرطبیعی از یک نورون حرکتی تحتانی به تمام فیبرهای ماهیچه‌ای آن واحد حرکتی است. ماهیچه‌لرزه‌ها از روی پوست قابل مشاهده بوده که ممکن است به مدت نیم تا دو ثانیه به طول انجامند. این انقباضات خود به خودی ماهیچه را می‌توان از طریق الکترومیوگرافی  (EMG) از روی پوست به واسطه دو الکترود، از طریق منحنی تغییرات پتانسیل‌های الکتریکی (ولتاژ) ایجاد شده که ماهیچه‌نگاشت برقی (الکترومیوگرام) نامیده می‌شود، بررسی نمود. ماهیچه‌لرزه در الکترومیوگرام که از روی پوست ماهیچه ثبت می‌شود، پتانسیل‌های دوره‌ای ضعیف را نشان می‌دهد.

اختلالات ژنتیکی : شامل دسته‌ای از مشکلات ژنتیکی هستند که در اثر نارسایی یا جهش در ژن ها یا ماده ژنتیک ایجاد می‌شود. این اختلالات اغلب در زمان تولد بروز می‌کنند ولی می‌توانند سالها بعد نیز بروز کنند. اختلالات ژنتیکی می‌توانند ارثی نباشند و مثلاً بر اثر بروز جهش جدیدی در ژنوم جنین ایجاد شده باشند.

جهش : ( Mutation) یک تغییر ژنتیکی است که صفات زیستی برخی از افراد یک گونه را تغییر می‌دهد. به عبارت دقیق‌تر، جهش‌ها تغییراتی در توالی نوکلئوتید هستند. جهش‌ها می‌توانند در هر بخشی از  DNA رخ دهند.

آزمایش ژنتیک : آزمایش ژنتیک آزمایشی برای بررسی DNA شما می باشد. DNA عبارت است از بانک اطلاعاتی شیمیایی که دستورالعملهای عملکردهای بدن شما را در خود ذخیره نموده است. آزمایش ژنتیک می تواند موجب آشکار شدن آن دسته از تغییرات (جهش های) ژن های شما شود که ممکن است باعث ناخوشی یا بیماری شوند.

هیپرتروفی : در زیست‌شناسی، رشد بیش‌ازحد یاخته‌ها در نتیجهٔ تغذیهٔ زیاد را بیش‌پروردگی یا هایپرتروفی Hypertrophy) یا هیپرتروفی) می‌گویند. واژه هیپرتروفی از یونانی   ὑπέρ به معنای «بیش‌ازحد» + τροφή به معنای «پروردگی» گرفته شده‌است. که در بیماران عصبی عضلانی منظور از هیپرتونی رشد بیش از حدعضلات می باشد .

هیپوتونی : ” استحکام و تنوس پایین عضلانی ” وضعیتی از پایین بودن غیر طبیعی میزان تنوس عضلانی، میزان کشش یا استحکام در عضله برای حرکت کردن است. پایین بودن استحکام عضلانی هنگامی رخ می‌دهد که طول عضله در حال استراحت کمی بیشتر از حد معمول باشد. این بدان معنی است که رشته‌های عضلانی در سطح مطلوبی همپوشانی ندارند و نقاط کمتری وجود دارد که فیبرها می‌توانند به عضله متصل شده و باعث ایجاد کشش شوند. در نتیجه، عضله فرد باید دامنه حرکتی بیشتری را طی کند و در نتیجه انرژی بیشتری مصرف شود. مهم‌تر از آن، اغلب برای فعال‌سازی عضله، تحریک بیشتری لازم است، که این نیز باعث افزایش زمان پاسخ عضله می‌شود و به طور مستقیم بر توانایی‌های عملکردی کودک تأثیر می‌گذارد. اعمال کردن انرژی مازاد به کاهش استقامت کودک کمک می‌کند.

بیماری میتوکندری : زمانی رخ میدهد که میتوکندری ها دچار نقص میشوند میتوکندری اندامکی است که وظیفه تولید انرژی سلول را برعهده دارند .DNA میتوکندری با  DNAهسته متفاوت است.

بیماری نورون حرکتی ( موتورنورون ) : به گروهی از بیماری ها یا اختلالات نورولوژیک مزمن گفته می شود که به علت درگیر شدن نورون های حرکتی بروز می کنند. در این گروه از بیماری ها، نورون های حرکتی دچار تحلیل و مرگ می گردند. عدم درگیر شدن جزء حسی از ویژگی های بیماری نورون حرکتی است. علت بیماری نورون حرکتی به طور دقیق شناسایی نشده است. این گروه از بیماری ها روند پیشرونده ای دارند که بر اساس نوع بیماری سیر آن و طول عمر بیماران متفاوت است.

بیوپسی عضلانی : بیوپسی عضله یعنی نمونه برداری از عضله که با انجام بی حسی در اتاق عمل انجام می شود.سپس نمونه عضله با دستگاه مخصوص برش داده می شود و با انجام چند رنگ آمیزی ویژه و بررسی بافت عضله با میکروسکوپ، نوع بیماری عضلانی تشخیص داده می شود.(امکان دارد نوع بیماری مشخص نشود و نیاز به آزمایشات تکمیلی باشد.

دیستروفی عضلانی : دیستروفی ماهیچه‌ای یک سلسله بیماری‌های بسیار حاد ژنتیکی پیشرونده وابسته به کروموزوم هاست که باعث تخریب یا اختلال در بافت ماهیچه‌ای می‌شود. دیستروفی ماهیچه‌ای شامل ۹ نوع بیماری است که نمونه شاخص و شدید آن دیستروفی عضلانی دوشن است. دیستروفی ماهیچه‌ای غیرقابل درمان است و تاکنون هیچ دارویی برای درمان آن ساخته نشده‌است. محققان در حال تحقیقات بر روی این بیماری‌ها هستند و تاکنون موفق به ساخت چند ژن و داروی آزمایشی شده‌اند که بر روی حیوانات آزمایشگاهی مؤثر بوده‌ است.

معاینه اسکلتی عضلانی : فیزیکی یعنی ارزیابی ظاهر، هم ترازی و دامنه حرکت مفاصل بدن برای غربالگری ناهنجاری ها

میالژی : درد عضلانی

میوپاتی : میوپاتی به بیماری عضلانی گفته می‌شود که در این موارد، عضلات کمتر از آنچه که باید کار می‌کنند و عملکرد اولیه خود را ندارند. این می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که عضلات به درستی رشد نکنند، وقتی آسیب دیده‌اند یا فاقد اجزای مهم هستند.

عضلات به طور معمول با انقباض خود کارشان را انجام می‌دهند، به این معنی که کوتاه می‌شوند. یک عضله از پروتئین‌ها و سایر اجزای ساختاری تشکیل شده است که به صورت هماهنگ برای انقباض عضله حرکت می‌کنند.

وقتی هر یک از این اجزا معیوب باشد، این ممکن است باعث بیماری میوپاتی شود. بیماران به دلیل اختلال در عملکرد فیبرهای عضلانی، ضعف عضلانی را تجربه می‎کنند.

برخی از میوپاتی‎ها ژنتیکی هستند و می‎توانند از والدین به کودک منتقل شوند. برخی دیگر در اواخر زندگی به دست می‎آیند و می‎توانند به دلیل بیماری خود ایمنی باشند، یا اختلالات متابولیکی و اکتسابی باشد.

انتظار می‎رود برخی از میوپاتی‎ها به مرور بدتر شوند، در حالی که برخی نسبتاً پایدار هستند. چندین میوپاتی ارثی هستند و بسیاری از آنها نه.

عصب : ساختاری در بدن که سیگنال های الکتریکی را منتقل می کند.

بیماری های نوروماسکولار : بیماری عصب و عضله یا بیماری نوروماسکولار همان طور که از نام آن مشخص است شامل اختلالات رشته های عصبی و عضلات بدن می باشد.  بیماری عصب و عضله بر اساس مکانیسم بروز بیماری، سن بروز، نوع وراثت و سیر پیشرفت بیماری به چند نوع تقسیم می شود: ۱- بیماری عضلانی یا میوپاتی، ۲- بیماری رشته های عصبی یا نوروپاتی، ۳- بیماری محل اتصال عصب و عضله یا نوروماسکولار.

اختلال اتصال عصبی عضلانی : بعضی از انواع بیماری‌ عصبی عضلانی  به علت اختلال در ناحیه تماس عصبی ماهیچه‌ای ایجاد می‌شوند. کاهش میزان استیل کولین به علت اشکال در آزاد کردن آن، اختلال در ساختمان طبیعی چین‌های پس سیناپسی و یا اشکال در گیرنده‌های استیل کولین از جمله عوامل ایجاد بیماری‌های مریوط به ناحیه تماس عصبی عضلانی محسوب می‌شوند. بیماری‌ میاستنی گراویس به دلیل اختلال در ناحیه تماس عصبی عضلانی ایجاد می‌شوند.ضعف عضلانی و خستگی زودرس در عضلات اسکلتی از علایم مهم این بیماری‌ می باشد.

تهویه غیر تهاجمی  (Non-invasive ventilation) که به‌اختصار به آن «NIV» می‌گویند، استفاده از پشتیبانی تنفسی است که از طریق ماسک صورت یا ماسک بینی انجام می‌شود. هوا، معمولاً با اکسیژن ترکیب شده و تحت فشار مثبت وارد ماسک می‌شود. به‌طور کلی مقدار فشار بسته به این که فرد عمل دم یا بازدم را انجام می‌دهد به‌طور متناوب تغییر می‌کند. این عمل از آن رو «غیر تهاجمی» خوانده می‌شود که بدون نیاز به لوله گذاری نای (لوله ای از دهان به داخل نای) و فقط از طریق ماسکی که محکم روی صورت قرار می‌گیرد، انجام می‌پذیرد. به رغم شباهت‌هایی که در ظاهر کاربری NIV و روش فشار جریان همراه مثبت (CPAP) وجود دارد، اما این دو روش یکسان نیستند CPAP فشار هوای مثبت را در تمام طول چرخه تنفسی به صورت مداوم اعمال می‌کند و تهویه را انجام نمی‌دهد، اما گاهی اوقات در شرایط تحت درمان با NIV استفاده می‌شود.

تهویه غیر تهاجمی درنارسایی حاد تنفسی ناشی از برخی بیماری‌ها استفاده می‌شود، که برجسته‌ترین آن‌ها بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD) است. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که استفاده مناسب از NIV نیاز به تهویه تهاجمی و عوارض آن را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، امکان استفاده طولانی مدت، در افرادی که در اثر شرایط مزمن نمی‌توانند به‌طور مستقل نفس بکشند وجود دارد.

نوروپاتی محیطی : پلی‌نوریت (Polyneuritis) یا نوروپاتی محیطی (Peripheral neuropathy) به معنی التهاب چندین عصب محیطی مختلف است. نوروپاتی محیطی به ضایعات یا آسیب‌های اعصاب محیطی به هر علتی می‌گویند که یک نام کلی برای این دسته از اختلالات محسوب می‌شود. نوروپاتی محیطی اختلال در اعصابی است که از مغز و طناب نخاعی  سرچشمه می‌گیرند. بیماران مبتلا به نوروپاتی محیطی ممکن است شرایطی همانند خارش، بی حسی و احساس غیرمعمول، ضعف و دردهای سوزاننده را تجربه کنند.

عضلات پروگزیمال : عضلات که نزدیک به مرکز بدن هستند، مانند شانه، لگن و بازوها و….

پتوز: به افتادگی پلک فوقانی پتوز گفته می شود. این افتادگی ممکن است خفیف بوده و یا تمامی مردمک را بپوشاند. در برخی موارد پتوز می تواند دید طبیعی را محدود و یا حتی بطور کامل مسدود نماید.

اسپاستیسیتی :‌ اسپاستیسیتی عارضه‌ای است که در آن، عضلات به طور مداوم منقبض می‌شوند. این انقباض سبب سفتی یا گرفتگی عضلات شده و می‌تواند در حرکات نرمال فرد، تکلم و طرز راه رفتن او اختلال ایجاد کند. اسپاستیسیتی معمولا به علت آسیب به بخشی از مغز یا نخاع که کنترل کننده‌ی حرکات ارادی‌اند روی می‌دهد.

این آسیب می‌تواند در تعادل سیگنال‌ها میان سیستم عصبی و عضلات، تغییری ایجاد نماید. این عدم تعادل منجر به افزایش فعالیت در عضلات می‌شود. اسپاستیسیتی تاثیر منفی بر عضلات و مفاصل در دست‌ها و پا‌ها می‌گذارد و مخصوصا برای رشد کودکان مضر است.

اسکولیوز:  یک انحنای جانبی غیر طبیعی در ستون فقرات است که زمانی رخ میدهد که عضلات ضعیف شده و قادر به نگهداری ستون فقرات نباشد .

تراکئوستومی : یک عمل جراحی برای برش دهانه نای (لوله تنفسی) است تا بتوان لوله ای را برای کمک به تنفس درون آن قرار داد.

تراکئوستومی بسته به دلیل استفاده از آن ممکن است موقتی یا دائمی باشد. به عنوان مثال، اگر لوله تراكئوستومی برای دور زدن نای مسدود شده توسط خون یا تورم انجام شود، در صورت امكان دوباره تنفس منظم، این لوله برداشته می شود. ممکن است فردی که آسیب دائمی یا از دست دادن عملکرد در اطراف حنجره یا ناحیه بلع دارد، به یک لوله دائمی تراكئوستومی احتیاج داشته باشد تا بتواند در شب تنفس كند. در این وضعیت ممکن است گفتار  و خوردن و آشامیدن بیمار تحت تأثیر قرار بگیرد.