کوتاهی تاندون آشیل

کوتاهی تاندون آشیل

نویسنده: دکتر مهرداد منصوری “متخصص ارتوپدی”

راه رفتن روی پنجه پا

کودکی 3 و نیم ساله دارم که از بدو تولد کوتاهی تاندون پشت ساق پا دارد و روی نوک پنجه راه میرود. تا همین اواخر کلاس کار درمانی میرفت و از کفش طبی استفاده می کرد. در حال حاضر اصلا در کلاس همکاری نمیکند و ناچارا کلاس ها رو قطع کردم. بنا به گفته کاردرمانش، عضلات خیلی سفتی دارد و با کاردرمانی جواب نمیگیرد. جراحی آن چگونه است. آیا عمل سختی می باشد؟

کوتاهی عضلات پشت ساق یا تاندون آشیل معمولا در بیماری های عضلانی عصبی ایجاد میشود. بطور مثال در بیماری پولیومیلیت یا فلج اطفال عضلات پشت ساق کوتاه میشوند و یا در بیماری فلج مغزی این عضلات انقباض غیر ارادی دارند. این انقباض یا کوتاهی موجب میشود تا بر اثر کشش تاندون آشیل بر روی مچ پا، کف پا به پایین آمده و بیمار بر روی پنجه پا راه برود. این تغییر شکل مچ و کف پا را در اصطلاح اکواینوس Equinus میگویند.

اکواینوس یا روی پنجه بودن راه رفتن را مشکل میکند. این تغییر شکل ممکن است در ابتدا قابل انعطاف باشد یعنی میتوان با فشار دست کف پا را در حالت عمود بر ساق قرار داد ولی بعد از مدتی اکواینوس حالت فیکس و خشکی به خود میگیرد که دیگر با فشار دست قابل اصلاح نیست. اگر این تغییر شکل برای مدت طولانی باقی بماند شکل استخوان ها و مفاصل مچ و کف پا را هم تغییر میدهد.

این تغییر شکل در بسیاری اوقات نیاز به جراحی دارد. جراحی هر چه زودتر انجام شود بهتر و راحتتر بوده و نتایج درمانی بهتری هم دارد. در مواردی که اکواینوس فقط به علت تغییر در عضلات پشت ساق و تاندون آشیل ایجاد شده باشد عمل جراحی آن ساده است و بصورت بلند کردن تاندون آشیل انجام میشود. در این عمل جراحی شکاف هایی در تاندون آشیل داده شده و طول آن بلند میشود. با بلند شدن آشیل، مچ پا این امکان را میابد که بیشتر به سمت پشت و بالا رفته و کف پا و پاشنه بیمار بتوانند در حین ایستادن بر روی زمین استوار شوند.

در صورتی که به علت ازمان بیماری استخوان ها و مفاصل مچ پا هم تغییر کرده باشند نیاز به عمل جراحی بر روی استخوان ها وجود خواهد داشت که مسلما عمل بزرگتر و پیچیده تری خواهد بود.

تشخیص:
1-تست آشیل (فرد رو به دیوار ایستاده و یک پا را عقب گذاشته و پای دیگر که جلو می باشد کمی خم میشود و دو دست به دیوا فشار می اورند. اگر پایی که عقب می باشد از زمین جدا شد امکان کوتاهی اشیل وجود دارد).
2-بررسی کفش(پاشنه کفش معمولا با زمین تماس ندارد).
3-عدم تماس پاشنه با زمین در مراحل پیشرفته.

علل:
1-پوشیدن مداوم کفش پاشته بلند.
2-عادت به نشستن دو زانو.
3-داشتن خار پاشنه.
4-ضعف عضلات جلوی ساق پا.
5-داشتن زانوی خمیده.
6-آسیب دیدگی عضله دو قلو.

عوارض:
– راه رفتن روی پنجه پا.
– پلانتار فلکشن دائمی پا.
– ایجاد ضعف کمر گود.
– ایجاد ضعف زانوی خمیده.

حرکات اصلاحی:
1- سر پا ایستاده یک پا جلو یک پا عقب پای عقبی کاملا صاف و پاشنه و پنجه بطور کامل روی زمین،پای جلویی را از زانو خک کرده روی آن بنشیند بطوریکه کشش را در پای عقب کاملا حس کند سپس جای پا را عوض نماید.
2- رو به دیوار با فاصله زیاد ایستاده کف دستها را به دیوار چسبانده پاها را جفت در حالیکه سعی می شود پاشنه پاها از زمین کنده نشود به دیوار فشار بیاورید.
3- ایستاده پاها جفت سعی شود بدون خم کردن زانو دستها را به زمین نزدیک کرده در صورت امکان کف دست را روی زمین بگذارید.
4- چمباتمه نشسته سعی کند در حالیکه مانع از بلند شدن و جدا شدن پاشنه ها از زمین می شود راه بروید.
5- در مسیرهای سر بالایی بیشتر راه بروید.

نرمش كششی تاندون آشیل و فاشیای كف پا :

اولین كاری كه در آغاز صبح انجام می دهید می تواند این تمرین باشد.
مطابق شكل یك باند الاستیك یا یك حوله را دور قسمت برجسته ی پا كه كمی پایینتر از انگشتان است قرار دهید،‌ زانو را مستقیم نگه دارید و پنجه پا را به سمت صورت بكشید و این حالت را به مدت 30 ثانیه حفظ كنید.
این تمرین را سه مرتبه برای هر پا تكرار كنید.

شنا روی دیوار برای كشش تاندون آشیل:

تاندون آشیل یك بافت فیبری است كه از انتهای عضلات پشت ران و ساق منشا می گیرد و به استخوان پاشنه متصل می شود.
بنابرین این تمرین را ابتدا با زانوی مستقیم و سپس با زانوی خمیده انجام دهید تا هر دو قسمت تاندون آشیل تحت كشش قرار گیرند.
این تمرین را دوبار در روز انجام دهید.
در حالت اول روبروی دیوار بایستید و كف دستها را در مقابل شانه روی دیوار قرار داده و پاها را مطابق شكل و یكی را در جلوی دیگری قرار دهید.
پای جلویی باید حدود 30 سانتیمتر از دیوار فاصله داشته باشد.
زانوی جلو را فقط كمی خم كنید ، زانوی عقب را مستقیم نگه دارید و با كف دستها به دیوار تكیه كنید تا در ساق پای عقب كشش احساس كنید.
چند ثانیه صبر كنید و بعد رها كنید.
این تمرین را 10 مرتبه تكرار كنید.

كشش تاندون آشیل و فاشیای كف پا با پله :

در ابتدا برای حمایت كافی ، نرده پله ها را بگیرید ، با پنجه ی پا روی پله ی اول بایستید و پاها را كمی از هم باز نگه دارید.
مطابق شكل طوری بایستید كه پاشنه ها بیرون قرار بگیرند.
زانوها را مستقیم نگه دارید و كمی پاشنه ها را پایین بیاورید تا كششی در ساق پا حس كنید.
این حالت را به مدت 10 تا 20 ثانیه حفظ كنید و سپس پاشنه ها را بالا و به حالت اول بیاورید.
تمرین را حداقل دو بار در روز و هر بار 6 مرتبه انجام دهید.

كشش فعال فاشیای كف پا :

برای این تمرین بایستید و تكیه گاه مناسبی مانند پشت یك صندلی را با دست نگه دارید و یا اینكه بنشینید.
در این حركت شما می توانید قوس كف پا را بر روی یك شئ غلطان مانند وردنه ، بطری یا قوطی های نوشیدنی كه مقاومت كافی داشته باشند ، یا بر روی توپ تنیس قرار دهید.
پا و مچ پا را در جهتهای مختلف روی شئ غلطان حركت دهید.
این حركت را چند دقیقه انجام دهید و زمانی كه احساس ناراحتی در كف پا داشتید آنرا متوقف كنید.
این تمرین را حداقل دوبار در روز تكرار كنید.
در صورتی كه حركت را روی جسم غلطان سرد مانند قوطی نوشیدنی كه در یخچال بوده انجام دهید احساس ناراحتی كف پا كمتر خواهد شد.

نحوه قرار گيري پا درون گچ در دوران درمان كوتاهي آشيل

روش درمان با گچ براي برطرف كردن كوتاهي تاندون آشيل همانند تمام روشهاي درمان بيماري ها مختلف، همراه با سختي و دشواري ميباشد.

ولي چون يكي از روشهاي كم هزينه و با پاسخ سريع و كم عارضه ميباشد بسيار در درمان كوتاهي تاندون آشيل موثر خواهد بود.

البته پس از پايان دوره گچ گيري، پزشك متخصص ارتوپدي با تجويز چند ورزش و حركت اصلاحي و در صورت لزوم تجويز فيزيوتراپي به ادامه درمان ادامه ميدهد.

در نظر داشته باشيد چون آشيل در وضعيت انقباض و انبساط دائمي قرار دارد بايد هميشه مراقب بود از اين رو پس از پايان گچ گيري پزشك با تجويز حركات اصلاحي و نيز دستور به استفاده از كفش طبي و يا اسپيلنتهاي شبانه از اين تاندون و از درمان انجام شده مراقبت مينمايد.

١-کشش عضله ساق پا:

▪️ کودک يا شخص مورد نظر را به پشت روی سطح راحتی مانند تختخواب‌ محکم بخوابانید.
▪️ زانوها را صاف کنید و پاها را روی تخت قرار دهید، سپس کف پا را رو به بالا (به سمت سر کودک) حرکت دهید و مچ پا را خم کنید (مانند تصویر پایین).
▪️ این حالت کشش را به مدت 15 تا 30 ثانیه در انتهای حرکت (یعنی تا جایی که دامنه حرکتی اجازه می‌دهد) به شرط درد نداشتن شخص حفظ کنید.
▪️ پا را به حالت اول برگردانید. هر روز 20بار این حرکت را برای هر پا تکرار کنید.

کشش تاندون آشیل

▪ کودک يا شخص مورد نظر را به پشت روی سطح راحتی مانند تختخواب محکم بخوابانید.

▪ زانوهای را خم کنید، سپس کف پا را رو به بالا، به سمت سر شخص، حرکت دهید و مچ پا را خم کنید

▪ این حالت کشش را به مدت 15 تا 30 ثانیه در انتهای حرکت (یعنی تا جایی که دامنه حرکتی اجازه می‌دهد) به شرط درد نداشتن شخص حفظ کنید.

▪ پا را به حالت اول برگردانید. هر روز 20بار این حرکت را برای هر پا تکرار کنید.

٣-تغییر وضعیت از حالت نشسته به ایستاده:

▪️ کودک يا شخص مورد نظر را روی صندلی مخصوص یا چهارپایه بنشانید.
▪️ دست‌هایتان را پایین زانوهایش به گونه‌ای قرار دهید که فشار متوسط مداوم رو به پایینی اعمال شود و شخص تحریک شود تا پاشنه‌ها را روی کف زمین نگه دارد.
▪️ شخص را وادار کنید تا با نگه داشتن پاشنه‌ها روی زمین بایستد
▪️ سعی کنید انجام این تمرین برای مخصوصاً براي کودک جنبه بازی داشته باشد، می‌توانید انجام آن را با حرکت‌هایی مثل کوبیدن دو دست به یکدیگر،

درست کردن حباب، بالا نگه داشتن اشیاء، تمرین کردن روبروی آینه و… لذت‌بخش سازید.

٤-کشش عضله ساق پا مناسب كودكان بالاي ٦ سال و بزرگسالان:

▪️ از کودک يا شخص مورد نظر بخواهید تا به فاصله تقریباً 60 سانتیمتری (دو فوتی) از دیوار بایستد

و هر دو دست را تا نزدیکی شانه بالا بیاورد و روی دیوار بگذارد.
▪️ سپس از او بخواهید تا با صاف نگه داشتن زانوی پای راست، پای راست را به سمت دیوار حرکت دهد

و سپس تا جایی که در پشت عضله ساق پا احساس کشش می‌کند خم شود. مطمئن شوید که پاشنه پای راست روی زمین باقی می‌ماند (مطابق تصویر پایین).
▪️ شخص باید این حالت کشش را 15 تا 30 ثانیه حفظ کند.
▪️ این تمرین را باید هر روز ٢٠ بار برای هر پا تکرار کرد.

تمرین های مفید دیگر

▪️ انجام حرکت اسکوات. از کودک بخواهید تا کف پاها را صاف روی زمین قرار دهد، پاها را به عرض لگن باز کند و به آهستگی بدن را با خم کردن زانوها و مفصل‌های ران پایین بیاورد

و در این بین قفسه سینه را صاف نگه دارد.

٦- راه رفتن روي پاشنه

اين روش بسيار موثر است

▪️در اين روش دقيقاً بلعكس راه رفتن روي پنجه عمل ميكند.

▪️در اين حالت اعمال وزن بدن شخص روي پاشنه باعث ميگردد تاندون آشيل تحت فشار قرار بگيرد و افزايش طول تاندون آشيل اتفاق بي افتد.

▪️اين تمرين را در دفعات ١٠ الي ١٥ مرتبه اي هر دفعه به مدت ٣ الي ٤ دقيقه شخص روي پاشنه راه برود.

روش تهاجمي در درمان كوتاهی تاندون آشيل

روش تهاجمي يا جراحي

اگر هيچ يك از روشهاي گفته شده در روزهاي گذشته يعني روش استفاده از كفش طبي و اسپيلنت، روش گچ گيري، روش ورزشها و حركات اصلاحي و فيزيوتراپي پاسخ نداد در انتها روش جراحي پاسخگو ميباشد.

جراحي كوتاهي تاندون آشيل به روش Z-plasty يا روش به اصطلاح زيگزاگ

عمل جراحی بلند کردن تاندون به روش های گوناگونی صورت میگیرد. معمول ترین آنها روش Z-plasty است.

در این روش تاندون به صورت شکل Z بریده شده و سپس با باز کردن محل بریدگی آن را بصورت دیگری میدوزند.

به تصاوير زير توجه بفرماييد??

قطعاً هيچ يك از روشهاي درماني عاري از دردسر و دشواري نيست.
روشهاي درمان جراحي نيز خالي از عوارض و مشكلات نيست ولي جز روشهاي درمان موثر ميباشد.

بعد از عمل جراحی بلند کردن تاندون معمولا مفصل نزدیک آن تا چند هفته به کمک آتل یا اسپلینت بیحرکت میشود تا تاندون فرصت ترمیم محل جراحی را داشته باشد.

پس از آن بیمار تحت درمان های فیزیوتراپی بصورت انجام نرمش های کششی و تقویتی قرار میگیرد تا بتدریج قدرت تاندون و قابلیت انعطاف آن و همچنین قدرت عضله متصل به آن بیشتر شود.